Họ Bùi thôn Hà Xá, xã Thanh Xuân, huyện Thanh Chương

HBVN

Nhà thờ đại tôn họ Bùi thôn Hà Xá vừa mới được trùng tu, tôn tạo khang trang, sạch đẹp. Thôn Hà Xá xưa thuộc xã Hàm Lâm, huyện Thanh Chương, nay thuộc xã Thanh Xuân, huyện Thanh Chương. Vào ngày 22/12/1013, hơn 400 người là con cháu xa gần cùng các đoàn đại biểu đã về tham dự lễ khánh thành nhà thờ.

Tại buổi lễ long trọng này, Chi họ rất vinh dự và vui mừng được đón các đoàn đại biểu đại diện BCH Cộng đồng họ Bùi Việt Nam, Ban Chấp hành CĐ họ Bùi tỉnh Nghệ An do ông Bùi Xuân Lương, UV BCH họ Bùi VN - Chủ tịch BCH CĐ họ Bùi Nghệ An làm trưởng đoàn. Đoàn đại biểu đại diên BCB CĐ họ Bùi TP Vinh do ông Bùi Minh Đức, UV BCH họ Bùi VN - Chủ tịch BCH CĐ họ Bùi thành phố Vinh làm trưởng đoàn, đại diện TT Ban liên lạc lâm thời họ Bùi huyện Thanh Chương do ông Bùi Văn Thắng, Trưởng ban làm trưởng đoàn và 3 chi họ anh em trong huyện cùng về tham dự. (Đó là chi họ vùng Thái Bình, chi họ vùng chợ Cồn, và chi họ vùng Phú Lập).

Họ Bùi Hà Xá có niên đại trên dưới 200 năm. Về gia phả, do chiến tranh, thiên tai, điều kiện bảo quản và quản lý sử dụng không tốt, nên hiện nay chỉ còn lại 1 quyển ghi đầy đủ tên hiệu của các vị Thuỷ Tổ, Tiên Tổ cũng như các ngày tế tự:

Ngài Thuỷ Tổ khảo Hà Đông quận Bùi Ba tam lang tiên linh
Ngài Thuỷ Tổ tỷ là Dĩnh Xuyên quận Trần thị Đôi A nương.

Có điều khó hiểu là 2 ngôi mộ của Thuỷ tổ đều táng chìm (không đắp nổi trên mặt đất). sau này con cháu mới xây lên, cũng không ghi tên họ mà chỉ ghi "Ông cồn Ràn, bà cồn Ràn” như kiểu "mai danh ẩn tích”, làm cho con cháu đời sau không được rõ.

Ngoài thờ Thủy tổ, tại nhà thờ còn thờ Thần Tổ Cô ở gian bên phải . Các cụ cao niên truyền lại trước đây có đền thờ Thần Tổ cô, nhưng do chi họ di cư vào vùng điền lao, làng Lương Điền nên khi xây dựng đền thờ, làng không cho buộc phải dỡ đi - rước bài vị của Ngài vào thờ chung trong nhà thờ họ (ngày xưa kẻ ngụ cư không có quyền dựng đền thờ - mặc dù Ngài đã được vua Khải Định 2 lần phong sắc). Hiện nay , tại nhà thờ HĐGT còn lưu giữ được 2 phong sắc. Gần đây đã được cụ Bùi Văn Chất, thành viên BCN Câu lac bộ Hán nôm Nghệ An - là hậu duệ họ Bùi Thanh Chương phiên âm dịch nghĩa, có nội dung như sau :

- Đạo sắc thứ nhất: “Sắc phong cho thôn Hà Xá, huyện Thanh Chương, phụng sự vị thần: Linh ứng Đào Nguyên Tiên mẫu Tôn nương, có công giúp nước cứu dân, nghiệm thấy linh ứng. Nay vâng Mệnh sáng (của Tiên vương) phong cho thần hiệu: Trinh uyển Dực bảo Trung hưng hạ đẳng thần. Chuẩn cho dân làng phụng sự - từ nay Thần cùng giúp rập bảo hộ dân ta. Hãy vâng mệnh" - Ngày 18 tháng 3 năm Khải Định thứ II (1917) .

- Đạo sắc thứ hai: “Sắc phong cho thôn Hà Xá, xã Hàm Lâm, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. “ Theo như trước phụng sự vị thần nguyên đã được tăng thần hiệu “Trinh uyển Dực bảo Trung hưng Đào nguyên Tiên mẫu linh ứng Tôn thần” có công giúp nước cứu dân, nghiệm thấy linh ứng. Nhân dịp Trẫm tứ tuần Đại khánh, ban cấp Bảo chiếu Đàm ân theo lễ nâng cấp bậc. Nay gia tặng "Trai tĩnh Trung đẳng Thần" đặc chuẩn cho dân làng phụng sự để ghi nhớ ngày Quốc khánh mà chăm việc tế tự theo điển lễ. Hãy vâng mệnh" - Ngày 15 tháng 7 năm Khải Định thứ IX (1924)”.

Theo gia phả của một số chi họ thì dòng họ Bùi Hà Xá là hậu duệ của ngài Thuỷ Tổ Bùi - mộ ở Thanh Oai, Hà Tây. Có chi lại ghi là hậu duệ của ngài Bùi Cầm Hổ. Chúng tôi mong muốn các dòng họ Bùi ở Nghệ An và trong cả nước cùng xem xét, tìm hiểu kết nối về cội nguồn.

Chi họ Bùi Hà Xá phát triển khá mạnh, tính đến nay số hộ đinh cư tại địa phương có trên 200, với khoảng 700 đinh. Ngoài ra, còn có hơn 100 hộ đi làm ăn định cư lập nghiệp trong và ngoài tỉnh. Họ Bùi Hà Xá Có 4 nhà thờ trung tôn và rất nhiều nhà thờ tiểu tôn. Nhà thờ đai tôn toạ lạc trên khuôn viên khá rộng, gồm nhà thượng và nhà hạ rộng rãi. Trước đây, nhà hạ dùng làm nơi dạy võ. Trong kháng chiến chống Pháp là nơi hội họp của làng, của các tổ chức kháng chiến.

Nhà thờ được xây dựng đã lâu, bị xuống cấp nghiêm trọng. Vừa qua, HĐGT đã phát động con cháu đóng góp để trùng tu tôn tạo. Tổng kinh phí lên đến 330 triệu đồng. Đến nay, đã tôn tạo, nâng cấp được nhà thượng, nhà hạ, sân nền và ngõ môn tương đối khang trang đẹp đẽ. Hiện còn có một số hạng mục chưa làm được như bờ tường bao quanh, bãi đậu xe…. Thời gian tới, Ban kiến thiết và Hội đồng gia tộc sẽ động viên con cháu tiếp tục đóng góp để xây dựng đền thờ Bà Tổ Cô cũng như các hạng mục còn lại cho đàng hoàng nghiêm cẩn hơn, để con cháu hàng năm đi về dự lễ tế Tổ, tế Thần đông vui, thuận lợi và phấn khởi hơn. Đó là nghĩa cử cao đẹp thể hiện lòng thành kính biết ơn của con cháu họ Bùi Hà Xá ngày nay đối với công lao trời biển của các bậc Tiên tổ.

Một số hình ảnh lễ khánh thành Họ Bùi thôn Hà Xá: